12 paź Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego
10 października obchodziliśmy Dzień Zdrowia Psychicznego, który odbywa się cyklicznie już od
1992 roku. Głównym celem tego święta jest przede wszystkim uświadamianie ludziom istotnej roli
zdrowia psychicznego na wpływ całościowego funkcjonowania człowieka oraz prawidłowa
profilaktyka zaburzeń. W ramach promocji Dnia Zdrowia Psychicznego trzeba również zaznaczyć
masowość zjawiska osób borykających się z problemami natury psychicznej oraz zaprezentować
jak ważna jest właściwa psychoedukacja oraz otwarty umysł i serce na drugiego człowieka.
DEFINICJA ZDROWIA PSYCHICZNEGO
Zdrowie psychiczne, według definicji Światowej Organizacji Zdrowia, to szerokie pojęcie
oznaczające przede wszystkim dobrostan w sferze psychicznej, fizycznej oraz społecznej, a także
zdolność do samorealizacji i rozwoju. Jest zatem jednym z kluczowych elementów składających się
na zdrowie człowieka w ogóle. Definicja tego terminu przejawia się także w poczuciu własnej
wartości, braniu odpowiedzialności za własne życie, czy zaangażowaniu.
Wielość badań specjalistów z dziedziny psychologii wskazuje na ogromne znaczenie roli zdrowia
psychicznego w prawidłowym rozwijaniu się dzieci. Zdrowie psychiczne jest bowiem silnie
sprzężone ze zdrowiem fizycznym, gdzie problemy z jednym, rzutują na drugie i odwrotnie.
Za najważniejsze komponenty zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży uznaje się:
• Zdolność do doświadczania i wyrażania emocji we właściwy i konstruktywny sposób
• Pozytywną samoocenę
• Szacunek dla innych osób
• Głębokie poczucie bezpieczeństwa oraz zaufanie do siebie i świata
• Zdolność do funkcjonowania w rodzinie, grupie rówieśniczej, szkole i społeczności, a także
zdolność postrzegania siebie
• Zdolność do inicjowania i podtrzymywania znaczących głębszych relacji (przyjaźń, miłość)
oraz uczenia się funkcjonowania w sposób produktywny w świecie (Szymańska, 2012).
POJĘCIE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH
Antonimem zdrowia psychicznego można określić zaburzenia psychiczne, które generalnie rozumie
się jako zaburzenia uczuć, myśli i zachowań. Przeważnie dotyczą one nieprawidłowości nie tylko w
sferze psychicznej, ale zazwyczaj wpływają na sposób całościowego funkcjonowania jednostki.
Zaburzenia psychiczne często bywają bagatelizowane, a osoby zmagające się z nimi –
stygmatyzowane. W gruncie rzeczy należy zaznaczyć, że podobnie, jak w przypadku każdej innej
choroby, wymagają właściwej profilaktyki. Wsparcie specjalistów oraz zwiększanie świadomości
społeczeństwa, a co za tym idzie zrozumienia, dla osób dotkniętych tym rodzajem zaburzeń,
stanowią istotny element na drodze do akceptacji siebie i mogą istotnie pomóc w zwalczaniu
choroby. Według badań Rzecznika Praw Dziecka (RPD) z 2021 roku, nawet 14% dzieci wymaga
specjalistycznego wsparcia w zakresie poprawy funkcjonowania psychicznego (Szredzińska, 2022).
Zjawisko pandemii koronawirusa w Polsce w ciągu ubiegłych lat, znacząco wpłynęło na obniżenie
zadowolenia z życia dzieci i młodzieży, a skutki tych oddziaływań do tej pory są niepokojące.
Coraz większy odsetek dzieci zmaga się z depresją, zaburzeniami lękowymi oraz zaburzeniami
odżywiania. W zestawieniu UNICEFF Polska na tle innych krajów plasuje się na 30 miejscu pod
względem odczuwanego dobrostanu psychicznego na 38 państw.
JAK DBAĆ O ZDROWIE PSYCHICZNE?
Ministerstwo Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia wskazuje, że samodzielnie możemy
wzmacniać zdrowie psychiczne swoje oraz naszych dzieci poprzez zastosowanie kilku działań:
• Zapewnianie odpoczynku oraz snu w odpowiedniej dawce
• Zbilansowaną dietę oraz zdrowe odżywianie
• Podejmowanie aktywności fizycznej
• Wykluczanie używek
• Dbanie o relacje społeczne.
Ponadto specjaliści wskazują, że istotną rolę w zakresie profilaktyki zdrowia psychicznego
odgrywają także treningi uważności (mindfulness) oraz wypracowanie konstruktywnych strategii
radzenia sobie z negatywnymi emocjami. Wskazane jest także zapewnianie sobie rozrywki, np.
poprzez rozwijanie swoich pasji i zainteresowań.
Odpowiednia opieka i troska o rozwój psychiczny dzieci odgrywa ogromną rolę na każdym etapie
rozwoju dziecka a rodzic stanowi niezastąpione źródło wsparcia. Bliska, zdrowa relacja z dzieckiem
pomaga mu budować poczucie bezpieczeństwa, miłości i przynależności, a co za tym idzie stanowi
istotny czynnik ochronny dla zdrowia psychicznego. Czas poświęcony dziecku, zarówno ten
spędzany aktywnie, na wspólnej zabawie lub rozmowie, czy samo obserwowanie dziecka i
odpowiadanie na jego potrzeby w danym momencie, są dla niego jednoznacznym wyznacznikiem
rodzicielskiej uwagi i zaangażowania. W ramach wspominanej rozmowy warto także poruszać w
niej temat emocji – zagłębiać się w to, co dziecko czuje i jak reaguje, starać się pomagać w radzeniu
sobie z nimi lub po prostu pomagać im je wyrażać. Ważne przy tym jest zachowanie empatycznej
postawy i współodczuwanie uczuć wraz z dzieckiem.
GDZIE SZUKAĆ SPECJALISTYCZNEJ POMOCY?
W momencie, kiedy zachowanie dziecka wydaje się niepokojące lub istnieje zasadne podejrzenie,
że dziecko ma problemy natury psychologicznej, niezastąpione może się okazać wsparcie
specjalistów. W związku z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej, każda placówka
oświaty, powinna zapewnić swoim podopiecznym odpowiednie wsparcie w zakresie udzielania
pomocy psychologiczno-pedagogicznej. W naszym przedszkolu w tym zakresie wsparcia udzielają
psycholog, pedagog specjalny oraz logopeda. Wsparcie specjalistów zapewniają dzieciom i
rodzicom także Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne. Fachową pomoc psychologiczną można
uzyskać również za pośrednictwem specjalnych linii pomocowych (Telefon Wsparcia dla Dzieci,
Telefon Wsparcia dla Dorosłych) oraz w ośrodkach zdrowia.
Opracowała:
Katarzyna Podlewska
Bibliografia:
• Gromulska, L. (2010). Zdrowie psychiczne w świetle dokumentów Światowej Organizacji
Zdrowia. Przegląd epidemiologiczny, 64(1).
• Ministerstwo Zdrowia (2011). Priorytety promocji zdrowia psychicznego w ochronie
zdrowia. Ministerstwo Zdrowia, Warszawa.
• Szredzińska, R. (2022). Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. W: M. Sajkowska, R.
Szredzińska (red.), Dzieci się liczą 2022. Raport o zagrożeniach bezpieczeństwa i rozwoju
dzieci w Polsce (s. 136–157). Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę.
• Tabak, I. (2014). Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży. Wsparcie dzieci i młodzieży w
pokonywaniu problemów. Studia BAS, (2), 113-138.
• https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/zadbaj-o-swoje-zdrowie-psychiczne [pobrano:10.10.2023]