„Inny nie znaczy gorszy” – autyzm

12 sty „Inny nie znaczy gorszy” – autyzm

Autyzm  –  to całościowe  zaburzenie rozwoju to znaczy, że cała ścieżka rozwoju osoby autystycznej jest inna od standardowej. Mówiąc innymi słowami: autyzm oznacza, że mózg pracuje w niestandardowy sposób. Autyzm, lub spektrum autyzmu, charakteryzuje się trudnościami w relacjach społecznych, komunikacji oraz powtarzalnymi i streotypowymi zachowaniami. Osoby z autyzmem mają trudność w rozumieniu zachowania innych ludzi, często trudno jest im zrozumieć jak inne osoby się czują i co mają na myśli. Wyzwaniem jest dla nich  nawiązywanie przyjaźni i dogadywanie się w codziennych sytuacjach. Osoby w spektrum autyzmu mogą mieć trudności w rozumieniu gestów i odczytywaniu mimiki twarzy.

Dziecko z autyzmem napotyka na trudności w obszarach:

• komunikacji
• relacji rówieśniczych
• znacząco ograniczony repertuar aktywności i zainteresowań
• zaburzenia sensoryczne

Dzieci z autyzmem zwykle dobrze radzą sobie w środowisku rodzinnym, natomiast mają kłopoty z przystosowaniem się w nowym przedszkolnym środowisku.

Najczęściej występujące zachowania to:

• tendencje do unikania kontaktów rówieśniczych lub słaba zdolność do interakcji społecznych (autystyczna samotność),
• trudności komunikacyjne, brak mowy, problemy z podtrzymaniem prostej rozmowy lub tendencja do powtarzania się w rozmowie (echolalia),
• trzymanie się sztywnych schematów, rytuałów, trudności w akceptowaniu zmian, nowych osób, nowych miejsc,
• trudności w kontrolowaniu reakcji społecznych, emocjonalnych, szczególnie gniewu, agresji, ekscytacji, niepokoju,
• nadaktywność,
• nieumiejętność nawiązywania kontaktów rówieśniczych, zbyt małe kompetencje w tym zakresie,
• braki lub trudności w umiejętnościach samoobsługowych i organizacyjnych,
• zatracanie się we własnych sztywnych zainteresowaniach, fiksacja na jednym temacie, obszarze tematycznym, elementach przedmiotów lub przedmiotach.

Dziecko z autyzmem w przedszkolu to wyzwanie dla całej kadry pedagogicznej i niepedagogicznej przedszkola. Prawidłowo przeprowadzone włączanie dziecka z autyzmem będzie skutkowało w przyszłości pozytywnym włączeniem dziecka z autyzmem w społeczność szkolną na późniejszych etapach edukacyjnych.

Kiedy dziecko z autyzmem trafia do przedszkola, szkoły natychmiast znajduje się w centrum zainteresowania dzieci i ich rodziców. Specyficzne reakcje i obsesyjne pasje budzą ciekawość rówieśników. Wracają do domu po całym dniu spędzonym w przedszkolu i opowiadają rodzicom o zachowaniu „dziwnego” kolegi, a często również o reakcjach nauczycieli, które nierzadko są dla dzieci niezrozumiałe – bo niesprawiedliwe. To poczucie niesprawiedliwości wzmacnia w grupie niechęć do „niegrzecznego” kolegi. Bywa, że zaczepia, prowokuje, a za niepożądane zachowania nie ponosi konsekwencji, jakich oczekiwaliby koledzy. Zarówno uczniowie, jak i ich rodzice często nie rozumieją, dlaczego nauczyciel staje w obronie dziecka, które prowokuje, stuka, wykrzykuje, klaszcze i wybucha śmiechem w najmniej odpowiedniej chwili.

Należy podkreślić, iż na uwadze mamy dobro wszystkich dzieci. Powszechna świadomość trudności, o jakich  mowa, pomoże dziecku  z autyzmem  pokonać trudności, a pozostałym dzieciom wzrastać w atmosferze akceptacji i szacunku, którą same będą tworzyć. Wpłynie to na wzajemne zrozumienie i integrację grupy. 

Zależy nam przecież na wychowaniu wszystkich dzieci w grupie i wspieraniu w tym wychowaniu każdej rodziny. Mamy więc okazję, by nauczyć wszystkie dzieci  niesienia pomocy, tolerancji, wzbogacić o wiedzę na temat odmienności, dysfunkcji i zaburzeń, z którymi borykają się ludzie, oraz wyposażyć w praktyczne umiejętności reagowania. Poznanie jest kluczem do zrozumienia i bycia razem. Poznanie potrzeb kolegi i przyczyn jego odmienności stanie się początkiem dobrych relacji. Możemy nauczyć dziecko, jak być dobrym kolegą, kiedy zachowanie dziecka z autyzmem bywa trudne, dziwi lub śmieszy. 
Wytłumaczmy dzieciom jakie problemy mają dzieci z autyzmem. Zadbajmy o to, by nasze pociechy zamiast poczucia niesprawiedliwości, rodzących się frustracji, odczuwali chęć niesienia pomocy, empatię. Wiedza na temat zaburzenia, na które cierpi kolega, może spowodować, że dzieciom będzie łatwiej radzić sobie z własnymi emocjami. 

Co jest ważne w stosunku do kolegi z autyzmem? Jak postępować, jak się zachowywać?

• Szacunek. To, że Twój kolega jest czasem dziwny, czasem inny, nie znaczy, że możesz go szanować mniej niż innych kolegów. Niepełnosprawność może się przytrafić każdemu, bez jego najmniejszej winy – traktuj swojego kolegę tak, jak chciałbyś, żeby traktowano kogoś Ci bliskiego lub tak, jak chciałbyś w takiej sytuacji być sam traktowany.
• Powaga. Zachowaj powagę, unikaj dowcipów, traktuj swojego kolegę serio, nie wygłupiaj się przy nim. Używaj prostych i jasnych komunikatów, łatwego języka. Mów wolniej niż do innych kolegów.
• Życzliwość. Jeśli masz okazję – pomóż. Nawet prosta uczynność może być bardzo ważna dla Twojego kolegi. Zaproponuj wspólną zabawę lub działanie, jeśli widzisz, że Twój kolega z autyzmem stoi z boku. Chociaż Twój kolega dobrze się uczy i dużo wie, może mieć kłopoty z prostymi czynnościami – jeśli widzisz, że tego potrzebuje, pokaż mu drogę do klasy, przypomnij, żeby schował podręczniki do torby itp.
• Opiekuńczość. Nie pozwalaj innym kolegom na wygłupy i żarty z Twojego niepełnosprawnego kolegi. Po prostu bądź szlachetny, weź go w obronę. W razie problemów – zwróć się do dorosłych – wychowawczyni, psychologa, pedagoga. Czasem, w imię słusznej sprawy, trzeba iść „pod prąd”. Osoby z autyzmem trudno zawierają znajomości i przyjaźnie, ale to nie znaczy, że ich nie potrzebują. To Ty możesz próbować nawiązać kontakt z kolegą, który ma autyzm, np. próbując poznać jego zainteresowania.
• Stanowczość. Jeśli kolega z autyzmem Ci dokucza, masz wszelkie prawo, żeby się bronić. Odmówić, sprzeciwić się! Jeśli zachowanie Twojego niepełnosprawnego kolegi stanie się dla Ciebie zdecydowanie trudne – koniecznie poproś o pomoc dorosłego – nauczyciela, pedagoga.

Opracowała

Katarzyna Gęgotek